In 2017 staat Artefact, het jaarlijkse kunsten- en muziekfestival van het STUK, in het teken van magie. Wat hebben hedendaagse kunstenaars daarover te vertellen? De mijnLeuven-crew zocht het uit, liet zich betoveren en nam verslag!
Tekst:
Ann-Sofie Claes en Yana Moels / Foto's: Margit Vantoortelboom, Soetkin Keukeleire en Juliette Piessens
The Act of Magic: een magische tentoonstelling
Dé must-see van elke Artefact-editie is de vaste tentoonstelling. De gids leidde ons doorheen de vijf zalen van de expo: één waarin illusie centraal staat, een tweede over toekomstvoorspellingen, een derde over ‘magische’ transformaties en tot slot twee ruimtes over politiek, macht en manipulatie. Heel uiteenlopende onderwerpen, dus. “Magie, dat bestaat toch helemaal niet?”, zou je je daarbij kunnen afvragen. Niet éxact, maar doorheen de tentoonstelling worden wél verschillende politieke, culturele en economische thema’s samengevoegd tot een interessante en gevarieerde expo die nauw aanleunt bij – jawel – magie!
In de eerste zaal staat de misleiding van het menselijke brein centraal. Een opvallend kunstwerk is daar ‘Squaring The Circle’ van het kunstenaarscollectief Troika: een zwevend object dat er langs de zijkant uitziet als een halve cirkel, maar langs de voorkant als een hele cirkel en langs de achterkant als een vierkant. Héél indrukwekkend en amper te vatten hoe dat in z’n werk gaat.
Ook de tweede zaal laat je verbeelding de vrije loop. Een tiental voorwerpen die in het verleden werden gebruikt om de toekomst te voorspellen, liggen er uitgestald, zoals bijvoorbeeld een grote houtskoolpen, waarmee politieke waarzeggers de toekomst geloofden te kunnen uittekenen. Redelijk subjectief, als je het ons vraagt… Een ‘objectievere’ aanpak om de toekomst te voorspellen, leken de mindmaps van Suzanne Treister. Treister is ook een waarzegger, maar haar aanpak verschilt nogal van die van anderen: zij brengt verschillende gebeurtenissen uit de geschiedenis met elkaar in verband en probeert zo te bewijzen dat de toekomst niet enkel uit toeval kan bestaan.
Nog een opvallend kunstwerk is ‘Witches’ Cradles’ van het performance- en installatiecollectief Center for Tactical Magic. Vier stervormige, stoffen lappen liggen op de grond totdat er een persoon op gaat liggen. Dan bindt een medewerkster van de tentoonstelling de punten van de ‘ster’ vast en trekt de touwen op. Zo kan je in real life een oude foltertechniek ervaren die gebruikt werd bij mensen die van hekserij werden verdacht. Die ‘heksen’ werden zo een twintigtal minuten geblinddoekt in de gesloten schommel heen en weer gewiegd en 'om tot bezinning te komen'. Op die manier konden ze transformeren van verknipte zielen tot normale, gezuiverde burgers.
In de laatste ruimte, waar de expo eindigt, staat Dataghost 2: een merkwaardige, gecomputeriseerde machine die zo is geprogrammeerd, dat hij zichzelf uiteindelijk vernietigt door z’n eigen werk- en denkprocessen steeds opnieuw in vraag te stellen. Jammer genoeg had de machine zichzelf op het moment van ons bezoek al vernietigd, maar je kon nog duidelijk zien hoeveel codes de machine op de korte tijd van de expo al had geschreven en berekend. Behoorlijk indrukwekkend!
Trylologi: hamburgers, list en bedrog
We bezochten ook Tryolologi, een voorstelling waarin broer David en zus Frederikke Tholander, respectievelijk illusionist en psychologe, de gastheer en -vrouw zijn. Mochten we ons verwachten aan een goochelshow? Niet echt. Een lezing over psychologie? Niet bepaald. De show bleek een mix van verrassende illusies én een blik op de reacties van het menselijke brein daarop.
De routine ging telkens als volgt: eerst deed David een truc, gevolgd door een verraste reactie van het publiek en tenslotte door Frederikke die verklaarde hoe onze hersenen bedot werden tijdens het waarnemen van de truc. Door de interactie van de twee performers en het publiek werd het allesbehalve een teleurstellende show en kon het publiek ook écht de denkprocessen ervaren zoals Frederikke ze verklaarde.
Een voorbeeld: er werden twee hamburgers afgebeeld. Aan het publiek werd gevraagd welke hamburger het grootst was, die op het kleine bord of die op het grote bord. Bijna iedereen koos voor die op het kleine bord. Logisch, volgens Frederikke: alles wat op een kleinere plaat of bord ligt, lijkt automatisch groter voor het brein. Zo zijn we zelfs sneller voldaan met een portie eten die op een klein, vol bord ligt dan met een portie die op een groter bord ligt, ook al gaat het om een even grote portie!
Zoals in alle goochelshows, kon een kaartentruc natuurlijk niet ontbreken. Het werd er een met vier kaarten en vier munten. Bij de start van de truc lag er een munt onder elke kaart, maar toen David de kaarten enkele tellen later weer wegnam, bleek dat de vier munten ondertussen onder dezelfde kaart lagen. Een onwaarschijnlijk straffe truc, als je het ons vraagt!
Rainforest: zweven tussen de klanken
Een grote ruimte vol zwevende objecten, sommige al wat groter dan de andere, maar stuk voor stuk opvallend. Kunstwerken? Tja, zoiets: een bizarre verzameling voorwerpen, eigenlijk, om geluiden mee te maken, een muziekstuk mee te componeren en uiteindelijk live een voorstelling mee te spelen... Welkom bij Rainforest, de muziekworkshop onder leiding van Derek Holzer (USA) en Mads Bech Paluszewski-Hau (DE) en een van dé blikvangers van Artefact 2017.
Wanneer we Rainforest bezoeken, kunnen de deelnemers nog enkele dagen toewerken naar het grote ‘toonmoment’: een avondvullende voorstelling waarin ze hun klanken zullen verweven tot een nieuwe compositie, vol klanken waarvan ze nog voor deze week nog niet wisten dat ze bestonden. De twee begeleiders zijn alvast laaiend enthousiast. Zelf maken ze ook dagelijks muziek met allerhande objecten. “Muziek is overal, je kan muziek niet alleen horen, maar je kunt ze ook voelen door trillingen.”, legt Derek uit. Ook de deelnemers delen stuk voor stuk een achtergrond in de muziek. Toch verwachten ze elk een totaal nieuwe ervaring over te houden aan de workshop. Dat belooft…
Artefact 2017: de slotsom
Ook dit jaar weet Artefact opnieuw te boeien, te verrassen en te verbazen. De keuze voor magie als rode draad doorheen het festival en als metafoor voor verschillende socio-culturele processen in onze maatschappij, is een duidelijke winner. De toeschouwer kan zich helemaal laten meeslepen door het dankbare thema en kan lekker meetrippen op een toverachtige reis.
Bezoek de tentoonstelling nog tot en met 9 maart en wat ons betreft: Artefact 2018 kan niet vroeg genoeg van zich laten horen!
