Jonge daders die hun fouten willen rechtzetten

3 mei 2016
Door: MIJNLEUVEN
Herstelbemiddelaars geven jonge daders de kans hun fouten recht te zetten.

Eigenlijk wilden we een reportage maken over jonge daders. Daarom belden we naar Everberg en klopten we aan bij Leuven Hulp. Daar raadden ze ons aan om ons niet te focussen op de zwaarste feiten en de grootste straffen, maar na te gaan hoe jongeren hun fouten weer goed maken. Zo kwamen we bij herstelbemiddeling terecht. ‘Wij straffen niet, wij oordelen niet, wij brengen mensen samen en proberen een regeling uit te werken die een deel van de schade herstelt’, vertelt herstelbemiddelaar Kris Mullens.

Met dank aan: Tessa, Jessica, Sien, Caro, Laura, Tessa, Jinte, Stephanie, Chloë, Kimberly, Rani, Lize, Mara, Marcela en Andrea van klas 5F1 van het Sint-Jozefinstituut.
Begeleiding: Tine Hens

Boven aan de houten wenteltrap in het oude gemeentehuis van Heverlee staat een grote, ovalen tafel. Het is de grootste tafel van de dienst herstelbemiddeling en meteen ook de tafel waar bemiddelaar Kris Mullens minderjarige dader en hun slachtoffers samenbrengt. De kleinere, ronde tafels in andere lokalen zijn voor meerderjarige daders. ‘Bij minderjarigen betrekken we er altijd de ouders bij. Ook zij zitten met vragen als hun zoon of dochter een handtas of een brommer heeft gestolen. Bovendien willen de daders ook graag aan hun ouders bewijzen dat ze bereid zijn hun fouten goed te maken.’

Iedere week haalt Mullens zijn bundel met dossiers en pv’s op in het bakje ‘herstelbemiddeling’ in het Leuvense gerechtsgebouw. De feiten variëren van gestolen fietsen en beschadigde auto’s tot zelfs een keer poging tot moord. Alle mogelijke criminele feiten komen in aanmerking voor herstelbemiddeling, op voorwaarde dat zowel de dader als het slachtoffer dat willen.

We kunnen ons niet voorstellen dat mensen echt enthousiast reageren op zo’n voorstel.
"Daarom benadrukken we dat bemiddeling altijd vrijwillig gebeurt. Als je een dader verplicht met een slachtoffer rond de tafel te gaan zitten, kan de schade die hij teweegbrengt nog groter zijn."

Wat doe jij als bemiddelaar? Zit je erbij en kijk je ernaar?
"Ik maak het gesprek mogelijk. Mensen vragen zich vaak af: ‘Wat valt er nog te zeggen?’ Maar er valt altijd wel iets te zeggen. Zo laten we het slachtoffer vertellen welke impact de feiten hebben gehad. En laten we ook de dader zijn of haar verhaal doen. We vragen beide partijen om naar elkaar te luisteren. Als alles goed gaat, is het aan de dader om een voorstel te formuleren over hoe hij zijn fouten wil herstellen. Deze overeenkomst voegen we toe aan het dossier en kan effect hebben op de uiteindelijke straf."

Wie staat het meest open voor die bemiddeling. De dader of het slachtoffer?
"Dat verschilt van zaak tot zaak. Soms wijzen daders zo’n bemiddeling in het begin af en bellen ze jaren later met de vraag of ze er toch nog een kunnen opstarten. Zo was er een meisje dat agressief was geweest tegenover de politie. Twee jaar na de feiten belde ze. Ze was veroordeeld tot een schadevergoeding, maar kon dat bedrag niet in een keer betalen. Het meisje wilde met de politie rond de tafel gaan zitten om zich te verontschuldigen, om uit te leggen wat er was gebeurd en om te bekijken hoe ze kon betalen. Ik dacht niet dat de politie zou ingaan op deze vraag, maar kijk, ze reageerde enthousiast."

Heb je zelf al eens een strafbaar feit gepleegd?
"Toen ik nog studeerde, heb ik eens een fiets gestolen. Iedereen leek toen fietsen te stelen als hij er een nodig had. Het toeval wilde dat ik op een avond met een vriend op café zat. Mijn nieuwe, gestolen fiets stond voor het raam. Met een dik slot erom. ‘Kijk nu’, zei mijn vriend. ‘Daar staat mijn fiets. Iemand heeft hem vorige week gestolen.’ Hij vertelde me hoe vervelend het was geweest dat hij die avond zijn fiets niet terugvond. Het was een goede les."

Is het een zware job?
"Sommige feiten zijn heftig om te verwerken. We zijn gebonden aan beroepsgeheim, maar gelukkig mogen we er met onze collega’s wel over praten. Meestal is het gewoon fijn werken. Het is iets opbouwends. We zwaaien niet met een vinger, maar spreken mensen wel aan op hun verantwoordelijkheid."

Werkt zo’n bemiddeling echt?
"Dat kan je op voorhand niet voorspellen. Ik herinner me een geval van ‘sjakosjke-trek’. Een jongen had de handtas van een 80-jarige vrouw afgerukt. Voor hem was het iets, onbenulligs, iets kleins. Maar die dame haar leven was volledig veranderd. Ze was op de grond gevallen, had haar heup bezeerd en moest geopereerd worden. Bovendien was ze bang om alleen over straat te lopen en meed ze de plek waar het gebeurd was. Toen ze in herstelbemiddeling kwamen, schrok de jongen van de effecten van zijn daad. Hij had daar niet bij stilgestaan. Voor de oude vrouw betekende het veel om te merken dat haar verhaal effect had op hem. Maar je hebt ook mensen die zeggen ‘ Zo’n gesprek, dat is niets voor mij. Dat respecteren we."


WHAT THE F*CK IS HERSTELBEMIDDELING?
Stel: je gaat uit, verliest de tijd uit het oog en om niet te laat thuis te zijn, steel je een brommer die je in een gracht dumpt. Wat nu? Je hebt een strafbaar feit gepleegd. Misschien voel je je schuldig en stap je zelf naar de politie. Of misschien ontdekt de politie wat je gedaan hebt en word je gearresteerd. De volgende stap is de opmaak van een pv dat naar het parket gaat. Voor er beslist wordt over de straf, krijg je de kans om met het slachtoffer rond de tafel te zitten. Tijdens deze herstelbemiddeling kan je uitleggen waarom je de brommer gestolen hebt en kan het slachtoffer vertellen wat die diefstal voor hem betekend heeft. Je krijgt de kans om los van het gerecht iets terug te doen.

Zo’n bemiddeling is gratis, vrijwillig en vertrouwelijk, en is geslaagd als beide partijen tevreden zijn.

Wat betekent het voor…

het slachtoffer?
Het slachtoffer wil vooral een antwoord op de vragen: waarom? Waarom bij mij? Heeft de dader spijt? Het helpt bij het verwerken.

de dader?
De dader krijgt de kans om alles uit te leggen, om zich te excuseren en eventueel iets in de plaats doen. Een werkstraf bijvoorbeeld. Het helpt om zich minder schuldig te voelen en te beseffen wat de gevolgen zijn.

DE CIJFERS!

  • Gemiddeld komen er bij Alba 200 tot 250 dossiers in aanmerking voor herstelbemiddeling.
  • Ongeveer de helft start een bemiddeling op.
  • 70 procent van de bemiddelingen (zo’n 87 dossiers) hebben een goede afloop.
  • 80 procent van de daders zijn jongens.
  • Meer dan de helft van de daders is tussen 15 en 17 jaar. De jongste daders zijn 13 jaar.
  • De meerderheid van de daders heeft de Belgische nationaliteit.
  • Ook de meerderheid van de slachtoffers is Belg.

Surf naar www.alba.be
(Alba is de overkoepeling van allerlei diensten die zich richten op o.a. herstelbemiddeling, leerprojecten en gemeenschapsdiensten in de gerechtelijke arrondissementen Brussel en Leuven. Daarnaast valt er ook de dienst ondersteunende begeleiding onder, die instaat voor time-out projecten binnen Vlaams-Brabant en Brussel.)

3 mei 2016
Door: MIJNLEUVEN